Globalizacja rynków, a także konieczność integracji łańcuchów logistycznych sprawiły, że na znaczeniu zyskał transport ładunków drogą morską. Dużą popularnością cieszą się przewozy czarterowe, które można realizować w nieregularnych odstępach czasowych, w wielu relacjach geograficznych oraz statkami o różnej wielkości, w tym specjalistycznymi jednostkami. O czym należy pamiętać, podpisując umowę na takie usługi?
Spedycja morska ma wiele zalet. Do najważniejszych zalicza się możliwość przewozu towarów o zróżnicowanych gabarytach i tonażu. Rozwiązanie to jest również konkurencyjne ekonomicznie (zwłaszcza na długich trasach). Nic dziwnego, że transport morski należy do jednych z chętniej wybieranych sposobów dostaw.
Jak definiujemy pojęcie „żeglugi trampowej”?
Żegluga trampowa, inaczej określana jako nieregularna, polega na tym, że decyzje dotyczące miejsca i terminu podstawienia statków są zależne od aktualnego popytu. Szczegóły dotyczące odbioru lub załadunku towarów określa się w umowie czarterowej (najczęściej na gotowym wzorcu umownym opracowanym dla danego rodzaju przewozów). Podstawowym obowiązkiem przewoźnika jest dowóz ładunku do ustalonego portu, gdzie zazwyczaj za jego bezpieczne wyładowanie, odpowiada wskazany przez odbiorcę spedytor.
Przewóz nieregularny poleca się w przypadku dostaw inwestycyjnych oraz transportów masowych – jednostki pływające przewożą nawet 500 tys. ton. Statki dobiera się w zależności od dostarczanego towaru:
- do najbardziej uniwersalnych zalicza się jednostki transportujące towary suche,
- w przypadku konieczności dostawy ładunków płynnych stawia się na zbiornikowce oraz tankowce,
- w niektórych sytuacjach trzeba wybrać statki przeznaczone do określonego typu ładunku, np. węglowce, drewnowce, siarkowce.
Umowa czarterowa- jakie ustalenia zawiera?
Dokument regulujący obwarowania między przewoźnikiem a frachtującym nosi nazwę umowy czarterowej. Zawarte w nim ustalenia dotyczą oddania czarterującemu części bądź całości miejsca ładunkowego znajdującego się na statku. Można wyodrębnić dwa rodzaje czarterów:
- na podróż
- na czas.
W pierwszym przypadku jednostka pływająca udostępniana jest na podróż pojedynczą, okrężną lub konsekutywną (obejmująca wykonanie kilku następujących po sobie kursów). W drugim – statek dzierżawiony jest na określony czas. Frachtujący otrzymuje go bez załogi, a czasem nawet bez bunkru i z brakami w wyposażeniu.
Praktyczne wskazówki dotyczące umowy czarterowej
Zawarcie umowy czarterowej wiąże się z odpowiedzialnością prawną. Na spedytorze ciążą bowiem określone obowiązki, m.in. koordynowanie przebiegu transportu, opracowanie instrukcji wysyłkowych, przygotowanie i ubezpieczenie towarów, uzyskanie niezbędnych pozwoleń oraz załatwienie formalności związanych z odprawą celną. Z kolei zleceniodawca zobowiązany jest do przekazania kompletnego zlecenia, zapłaty za realizację świadczenia transportowego, a także współpracy z ze spedytorem i przewoźnikiem. Umowa powinna zawierać:
- Wyszczególnienie stron
W dokumencie podaje się nazwy oraz adresy armatorów (lub przewoźników), a także czarterujących. W sytuacji, kiedy umowę podpisują strony kontraktujące (agenci bądź maklerzy) należy dokładnie opisać na czyje zlecenie i w jakim charakterze działają.
- Dane na temat statku
W umowie zapisuje się szczegółowe informacje na temat danego statku, jak np. nazwa, rok budowy, nośność całkowita, pojemność ładunkowa, liczba otworów lukowych czy zanurzenie. Wynika to m.in. z konieczności doboru środka transportu do rodzaju przewożonego ładunku oraz warunków portowych.
- Ustalenie dotyczące pozycji statku i szczegółów załadunku
W dokumencie uwzględnia się m.in. pozycję statku (w momencie opracowywania umowy), datę gotowości do przyjęcia towaru. W celu uniknięcia sporów dotyczących czasu załadunku można umieścić zapis: „Laydays not to commence before”. W ten sposób czarterujący ma prawo odmówić załadunku, gdyby statek zjawił się w porcie przed ustalonym terminem.
- Porty załadunku i wyładunku
Miejsca załadunku oraz wyładunku powinny być bezpieczne, np. należy unikać lokalizacji narażonych na blokady lub zalodzenia. Dodatkowo, jeśli zlecenie obejmuje dostawy do kilku portów, trzeba ustalić terminy oraz kolejność rotacji portowych.
- Rodzaj przewożonego ładunku
Dokument musi zawierać dane na temat rodzaju transportowanego towaru. Podaje się m.in.: nazwę, ilość, cechy szczególne, rodzaj opakowania. W razie pomyłki w wyliczeniach czarterujący ponosi koszty magazynowania bądź zwrotu nadliczbowych produktów. W przypadku niedostatecznej ilości ładunku może ponieść koszt tzw. „martwego frachtu”.
- Forma i sposób zapłaty
Umowa musi zawierać: stawki frachtowe, walutę, sposób rozliczenia, dane płatnika, termin i miejsce płatności. Zazwyczaj armator obliguje zleceniodawcę do wypłaty należności nawet wówczas, gdy statek bądź ładunek zaginą. Najczęściej fracht płatny jest najpóźniej przed wyładunkiem, po którym – na podstawie wyliczenia czasu operacji przeładunkowych – określa się dodatkowe opłaty za postój lub przetrzymanie statku.