Zainspirowani zeszłotygodniowym Tematem Tygodnia postanowiliśmy nadal kontynuować wątek związany z kulturą Dalekiego Wschodu. Jednak tym razem poruszymy zagadnienia dotyczące sztuki ogrodnictwa. Niewątpliwie drzewka bonsai to jeden z najbardziej charakterystycznych i rozpoznawalnych symboli Japonii.
Historia drzewka
Okazuje się, że historia sztuki bonsai zaczyna się w Chinach, jeszcze przed naszą erą. Istnieją legendy opisujące jej powstanie w czasach panowania dynastii Han, to jest około 206 p.n.e. – 220 rok n.e. Według jednej z nich, czarownik, który żył wówczas w Chinach, potrafił zmniejszyć góry, rzeki, drzewa, domy i ludzi do tak małych rozmiarów, że wszystko mieściło się na niedużej tacy. Z kolei inna legenda mówi, że jeden z cesarzy dynastii Han nakazał zbudowanie na dziedzińcu swojego pałacu miniaturowego krajobrazu, ukazującego bogactwo i ogrom swojego imperium. Natomiast inne źródła podają, że początki bonsai sięgają IV wieku naszej ery, w której pewien chiński poeta i urzędnik, po przejściu na emeryturę, zaczął hodować chryzantemy w płaskich doniczkach. Niektórzy zaś datują początek bonsai w czasach dynastii Tang – około 200 lat później. Dowodem na to mogą być dwa obrazy znalezione w grobowcu księcia z dynastii Tang, panującej w latach 618-907 n.e. , na których widać służących, niosących miniaturowe krajobrazy oraz donicę z drzewem. Jednak najważniejszy jest fakt, że chociaż sztuka bonsai powstała w Chinach, to jej prawdziwy rozkwit rozpoczął się, kiedy trafiła dzięki buddyjskim mnichom do Japonii. Otóż około roku 700 n.e. Chińczycy tworzyli sztukę „pun-sai”, używając specjalnych technik do uprawy małych drzewek w pojemnikach. Jak podają źródła, pierwotnie sztuką „pun-sai” zajmowała się wyłącznie elita społeczeństwa. Miniaturowe drzewka tworzone z rodzimych gatunków roślin rozprzestrzeniały się w Chinach jako luksusowe prezenty. W okresie Kamakura, w którym Japonia przyjęła większość chińskich znaków towarowych, sztuka uprawy drzew w pojemnikach została wprowadzona do Japonii. Tam została udoskonalona, na co wpływ miała tamtejsza kultura oraz buddyjski zen. Przez wiele wieków sztuka bonsai nie wychodziła poza granice Azji. Można powiedzieć, że dopiero od niedawna rozprzestrzeniła się na inne kontynenty.
Co to jest bonsai?
Słowo “bon-sai” bywa często błędnie pisane jako “bonzai” czy “banzai”. Bonsai to japońskie określenie, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza “roślina w pojemniku”. Najczęściej spotykane drzewka bonsai o wysokości ok. 1m nie są genetycznie zminiaturyzowanymi roślinami (chociaż łatwiej stworzyć dobrą kompozycje z rośliny o naturalnie mniejszych liściach). W rzeczywistości, każdy gatunek rośliny, który wytwarza zdrewniałe łodygi, ma pień i gałęzie, znosi uprawę w pojemniku (ograniczenie wzrostu korzeni i dostępu do składników pokarmowych), a jego liście są małe lub redukowalne, może być wykorzystany do tworzenia bonsai. Techniki takie jak uszczykiwanie świeczek, przycinanie i drutowanie gałęzi oraz ostrożne zmniejszanie (ale nie całkowite zatrzymanie) nawożenia są wykorzystywane w celu ograniczenia i przekierowywania wzrostu.
Różne style
Okazuje się w praktyce, że proces formowania drzewka trwa minimum kilkanaście lat i nigdy się nie kończy. Warto podkreślić, że drzewa są żywe, stale ewoluują i tylko od ich opiekunów zależy, jak będą wyglądały. Pielęgnacja, poza podstawowym podlewaniem i nawożeniem, opiera się przede wszystkim na kontrolowaniu wzrostu drzewa, przycinaniu i formowaniu. W tym celu bonsaiści posługują się drutem, który owijają wokół gałęzi, nadając im określony kształt i kierunek. W zależności od ułożenia pnia i korony, wyróżnia się różne style bonsai, z których każdy kieruje się innymi zasadami.
Gdzie uprawiać?
W zależności od tego, jaki gatunek zostanie poddany formowaniu, drzewka można uprawiać w domach albo na zewnątrz. Jeśli właściciel zdecyduje się na egzotyczne drzewo, łatwiej zapewni mu odpowiednie warunki w pomieszczeniu, natomiast wybierając rodzime gatunki, np. sosny, dęby, cisy, śmiało można je sadzić w ogrodzie i tam prowadzić wszystkie zabiegi związane z kształtowaniem i pielęgnacją bonsai. Specjaliści z branży nie ukrywają, że zminiaturyzowane drzewka są modnym akcentem w aranżacji zieleni.
Zebrał i opracował
Paweł Szpur
gazeta@30minut.pl
Źródła i cytaty:
www.wynalazki.andrej.edu.pl/
www.deluxe.trojmiasto.pl/
www.bonsaiempire.pl/
www.oyakata.com.pl/
www.homebook.pl/