Siła wyższa to pojęcie, które z powodzeniem znajdziemy w prawie cywilnym. Może ono dotyczyć nie tylko prawa pracy, lecz także kwestii urlopowych. W 2023 roku wprowadzono nowe przepisy Kodeksu pracy, które przewidują możliwość zwolnienia od pracy w związku z siła wyższą. Kto może skorzystać z takiego rozwiązania? Kiedy wykorzystamy urlop z powodu siły wyższej? O czym mówią przepisy prawne?
Urlop z powodu siły wyższej
Każdy pracownik i pracodawca powinien zainteresować się tym, czego dotyczy urlop z powodu siły wyższej. Jak powszechnie wiadomo, nie każde zdarzenie jest zależne od woli człowieka. Niekiedy może wiązać się z działaniami innych ludzi, sił przyrody lub innych czynników zewnętrznych, przez co wykonywania danych czynności jest niemożliwe. Dotyczy to głównie szkód w związku z siłą wyższą, a zakres odpowiedzialności w takiej sytuacji kształtuje się inaczej niż w przypadku wywołania szkody przez daną osobę. Samej definicji nie można znaleźć w żadnych konkretnych przepisach prawnych. Więcej informacji na ten temat znajdziemy w serwisie Poradnik Przedsiębiorcy.
Czym zatem jest siła wyższa? To zdarzenie o nadzwyczajnym charakterze, któremu nie da się zapobiec w żaden sposób. Siła wyższa utożsamiana jest bardzo często z siłami przyrody (huragan, zamieć śnieżna, susza, powódź, trzęsienie ziemi). Co ciekawe, w ramach siły wyższej uznawać można również zdarzenia związane z działalnością człowieka na szeroką skalę, takie jak działania wojenne.
Co warto wiedzieć o sile wyższej?
Nie od dziś wiadomo, że siła wyższa praktycznie w każdym przypadku oddziałuje na nasze życie, również w zakresie prawa pracy. Nieprzewidziane zdarzenia mogą sprawić, że nie dotrzemy do firmy i nie możemy wykonać swoich obowiązków zawodowych. Ustawa uległa w tym zakresie nowelizacji, dzięki czemu wprowadzony został nowy rodzaj urlopu pracowniczego, dotyczącego wystąpienia siły wyższej. Do tej pory przepisy prawnej wskazywały na różne rodzaje urlopów i były one udzielane zgodnie z ustaleniami pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Urlop, który jest związany z nieprzewidzianą sytuacją nazywany jest urlopem na żądanie. Przepisy w takim wypadku wskazują, że pracodawca musi udzielić pracownikowi urlopu na żądanie w wymiarze 4 dni w ciągu roku kalendarzowego. Pracownik z kolei musi zgłosić ten fakt najpóźniej w dniu rozpoczęcia takiego urlopu.
Okazuje się, że nie mamy obowiązku wskazywać powodu, dla którego nie możemy w danym dniu stawić się w miejscu pracy. Zazwyczaj takie urlopy dotyczą powstania nieoczekiwanych zdarzeń w życiu pracownika, przykładowo choroby, wypadku lub powstania szkody u członków rodziny lub u siebie. To z kolei oznacza, że urlop na żądanie jest w pewnej mierze związany z pojawieniem się siły wyższej. Jednakże ustawodawca wprowadził w przepisach całkiem nowy rodzaj urlopu, który nie zastępuje urlopów na żądanie. Urlop w związku z siłą wyższą możliwy jest do wykorzystania wtedy, gdy pojawią się pilne sprawy rodzinne lub wypadki, w których musi uczestniczyć pracownik. Takie zdarzenia powinny mieć charakter nadzwyczajny, tak aby wskazywały na prawo do nowego urlopu w związku z siłami wyższymi.
Wymiar urlopu w związku z siłą wyższą
Jaki jest wymiar urlopu dotyczącego siły wyższej? Do dyspozycji mamy 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku kalendarzowego. Pracownik może sam zadecydować o tym, czy chce wykorzystać taki urlop w godzinach, czy też w dniach. Nowe uprawnienie obowiązuje także w przypadku osób zatrudnionych na część etatu, gdyż tutaj nie ma ograniczeń co do wielkości etatu. Bardzo ważne jest to, że urlop od siły wyższej nie zastępuje urlopu na żądanie, lecz jest jego uzupełnieniem! W pierwszej sytuacji zachowujemy prawo do 50% wynagrodzenia za każdy dzień urlopu. Z kolei w razie skorzystania z urlopu na żądanie, zachowujemy prawo do wynagrodzenia w wysokości 100% pensji.
Podsumowując, warto zauważyć, że znajomość własnych praw w zakresie urlopowym może dawać wiele korzyści. Jest to ważne nie tylko z punktu widzenia pracownika, lecz także pracodawcy.