Niespełna dwa miesiące temu na łamach tygodnika 30 minut opisywaliśmy w Temacie Tygodnia największe zapory wodne na świecie. Skutkiem ich powstawania są oczywiście sztuczne akweny. W Polsce mamy ich ponad 140, powyżej 1 hm³. Więc po co tworzyć kolejne?
Sztuczne zbiorniki wodne w Polsce – część 1
Jak powstają?
Najczęściej zbiorniki powstają dzięki spiętrzeniu wody w rzece za pomocą zapory. Proces ten odbywa się pod kontrolą inżynierów, którzy określają teren zalewu. Jest to przede wszystkim istotne dla bezpieczeństwa mieszkańców. Aby zbiornik spełniał swoje funkcje, musi być odpowiednio zabezpieczony. Należy uwzględnić tu przede wszystkim ochronę brzegu przed podmyciem oraz wzmocnienie dna. Przed rozpoczęciem budowy prowadzi się określone prace hydrotechniczne. Ich specyfika wymaga zaangażowania i wykwalifikowanych nurków, którzy, stosując nowoczesne rozwiązania technologiczne, pomagają w utrzymaniu zbiornika w dobrym stanie. Okazuje się również, że gdy źródła wody ulegają stopniowej redukcji, budowa sztucznych zbiorników jest w pełni uzasadniona. Nowoczesne rozwiązania pomagają na tworzenie ich z uwzględnieniem ochrony środowiska naturalnego.
Jakie mamy rodzaje zbiorników?
Reasumując – zbiornik wodny to zagłębienie terenu wypełnione wodą stojącą. Wśród sztucznych zbiorników wymienia się retencyjno-zaporowe, poeksploatacyjne, groblowe, zapadliskowe, sadzawki, baseny. Zarówno naturalne, jak i sztuczne zbiorniki wodne, mogą być dopływowe, odpływowe, przepływowe i bezodpływowe. Zbiornik retencyjny jest nazywany również sztucznym jeziorem zaporowym, wybudowanym w celu wstrzymania wód rzecznych i magazynowaniu jej, co następuje dzięki postawionej zaporze na rzece. Zbiorniki poeksploatacyjne są pozostałością po wydobywaniu surowców mineralnych metodą odkrywkową, takich jak węgiel kamienny, siarka, rudy cynku, które w późniejszym czasie po zaprzestaniu eksploatacji, zostają zalane wodą. Zbiorniki groblowe powstają wskutek wybudowania wału ziemnego, który ma za zadanie utrzymywać i zatrzymywać wodę w sztucznym zbiorniku wodnym. Najczęściej można je spotkać w dnach dolin rzecznych. Zbiorniki zapadliskowe powstają wskutek zapadania terenu wypełnionego wodą opadową lub gruntową. Sadzawki to zagłębienie wykopane w gruncie osiągające niewielkie rozmiary, który ma konkretne wykorzystanie gospodarcze. Z kolei basenem nazywamy sztuczne zbiorniki wodne zbudowane z betonu lub innych sztucznych materiałów, posiadające płaskie dno, wypełnione wodą.
Przykłady największych zbiorników w Polsce
W 2018 roku w Polsce było 4195 wszystkich sztucznych zbiorników retencyjnych. Najstarszy to znajdujący się na Brdzie zbiornik Zapora, który zbudowano w 1848 roku. Zbiornik Nyski umiejscowiony jest jako zbiornik retencyjny Nysy Kłodzkiej. Uruchomiono go w 1972 roku, a jego maksymalna pojemność to 114 mln m³, zaś powierzchnia: 20 km². Zbiornik tworzony jest poprzez betonowo-ziemną zaporę o długości ponad 5 km i wysokości do 14 m. Zbiornik Otmuchowski jest umiejscowiony jako zbiornik retencyjny: również Nysy Kłodzkiej, a jego rok uruchomienia to 1933. Maksymalna pojemność zbiornika wynosi 125 mln m³, zaś powierzchnia: 20 km². To zaporowo-retencyjny zbiornik jest położony w zachodniej części Otmuchowa. Budowę planowano już w 1913 roku, ale plany pokrzyżowała I wojna światowa. Do pomysłu wrócono w 1926 roku, co umożliwiła modernizacja pobliskiej linii kolejowej. Następnym zbiornikiem jest Zbiornik Dobczycki, który umiejscowiony jest jako zbiornik retencyjny Raby. Jego rok uruchomienia to 1986, z kolei maksymalna pojemność to 126 mln m³, a powierzchnia 10,7 km². Ten zbiornik retencyjny znajduje się między Myślenicami a Dobczycami, niedaleko Krakowa. Zbiornik Świnna Poręba (inaczej zwany Mucharski) umiejscowiony jest na rzece Skawa. Uruchomiono go w 2017 roku, a maksymalna pojemność to 161 mln m³, natomiast powierzchnia równa się 10,4 km². Ciekawostką jest fakt, że budowę rozpoczęto w 1986 roku. Prace miały trwać 10 lat, ale finał robót nastąpił dopiero w lipcu 2017 roku. Napełnianie tego zbiornika rozpoczęto w listopadzie 2016 roku. Celem budowy była ochrona Małopolski przed nadmiarem wody w Skawie i w Wiśle, a także wyrównanie przepływu wody oraz ochrona przed suszą. Rozciąga się na rzece Skawie w ciągu 26 kilometrów, w powiatach wadowickim i suskim, na terenie gmin Mucharz, Stryszów i Zembrzyce.
Część 2 za tydzień